Rozwój społeczno-emocjonalny dzieci – tabela umiejętności
NASZE PUBLIKACJE
Rozwój społeczno-emocjonalny dzieci – tabela umiejętności

Poniższa tabela przedstawia zbiór umiejętności rozwojowych z obszaru społeczno-emocjonalnego, które powinny osiągnąć dzieci do 6 roku życia. Gdy rodzic obserwuje u swojego dziecka nieprawidłowości powinien zgłosić się do specjalisty, który będzie w stanie postawić diagnozę oraz dopasować wsparcie odpowiednio do problemów dziecka i/lub rodziny. Warto pamiętać, że im szybciej ewentualne trudności zostaną zdiagnozowane, tym lepsze będą efekty stymulacji.
Dodatkowo warto wspomnieć, że różne zdolności nie pojawiają się u wszystkich dzieci dokładanie w tym samym momencie. Rozwój każdego dziecka jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników zarówno genetycznych, jak i środowiskowych czy temperamentalnych, dlatego w tabeli określone są orientacyjne przedziały występowania określonych zachowań.
Wiek |
Umiejętności z zakresu funkcjonowania
społeczno-emocjonalnego |
0-3 miesięcy |
- okazywanie zainteresowania i reagowanie na bodźce wzrokowe, dotykowe, dźwiękowe, ruch i inne doznania sensoryczne;
- odwracanie głowy od nieprzyjemnych zapachów;
- wrażliwość na zmianę pozycji;
- uspokajanie się przez kołysanie/bujanie;
- zamykanie oczu w reakcji na ostre światło;
- preferencja patrzenia na ruch;
- skupianie wzroku na twarzy dorosłego;
- preferencja głosu matki;
- rozwój zachowań sygnałowych: płacz (który jest modulowany w zależności od przyczyny), ssanie, przywieranie, chwytanie.
|
2-5 miesięcy |
- okazywanie przywiązania np. uśmiech społeczny, inicjowanie i utrzymywanie interakcji przed dłuższy czas;
- radość ze wspólnych zabaw, płacz, gdy zabawa zostaje przerwana;
- zwiększanie się ekspresji, komunikacji ruchami ciała i mimiką;
- naśladowanie niektórych ruchów i wyrazów twarzy;
- obserwacja twarzy;
- wyrażanie radości, smutku, złości.
|
4-10 miesięcy |
- rozwój naprzemiennych interakcji z przekazywaniem intencji poprzez okazywanie uczuć, wydawanie dźwięków, ruchy rąk itp.;
- odpowiedź uśmiechem na uśmiech.
|
7-10 miesięcy |
- wyrażanie strachu (pojawienie się leku separacyjnego);
- negatywna reakcja na nieobecność rodzica oraz pojawianie się obcych osób;
- przyjemność z zabawy społecznej;
- zainteresowanie swoim odbiciem w lustrze;
- odpowiadanie na wyraz emocji innej osoby;
- reagowanie na swoje imię;
- początek reakcji na zakaz;
- rozpoznawanie emocji po tonie głosu;
- sygnalizowanie radości i niezadowolenia tonem głosu;
- gaworzenie;
- pojawienie się gestu wskazywania placem;
- tworzenie wspólnego pola uwagi.
|
10-18 miesięcy |
- inicjowanie i kontynuowanie następujących po sobie, jedna po drugiej naprzemiennych interakcji społecznych lub wymiany sygnałów emocjonalnych;
- wchodzenie w wiele interakcji społeczno-emocjonalnych z rzędu w celu rozwiązania problemu.
|
12-18 miesięcy |
- nieśmiałość/lęk wobec obcych;
- preferowanie rodziców (opiekunów) od innych osób, płacz, gdy wychodzą;
- radość z naśladowania innych w zabawie;
- posiadanie ulubionych osób i zabawek; sprawdzanie reakcji innych na swoje zachowania;
- powtarzanie dźwięków/gestów w celu przywołania uwagi;
- współpraca przy ubieraniu poprzez wyciąganie rączek, nóżek;
- reakcja na polecenia i zakazy, przerywanie czynności, gdy dorosły mówi „nie wolno”;
- posługiwanie się prostym gestami np. kręcenie głową na „nie”, machanie „papa”;
- gaworzenie z intonowaniem wypowiedzi;
- nazywanie „mama”/ „tata”;
- używane okrzyków do komunikowania się np. „O!”;
- próba naśladowania słów;
- radość z pochwały i powtarzanie danego zachowania;
- wskazywanie części ciała;
- szukanie pocieszenia u rodzica np. poprzez przytulenie się.
|
18-24 miesięcy |
- znaczące używanie słów i wyrażeń;
- angażowanie się w zabawy z udawaniem z opiekunem lub z rówieśnikami;
- wskazywanie i przynoszenie przedmioty;
- naśladowanie dźwięków zwierząt, pojazdów, czynności;
- przynoszenie przedmiotów zachęcając dorosłego do wspólnej zabawy;
- zabawa naprzemienna (np. gra w piłkę, puszczanie autek);
- szukanie pomocy i proszenie gestem/słowem/zachowaniem;
- wskazywanie palcem pożądanego przedmiotu;
- wskazywanie interesujących rzeczy/sytuacji;
- adekwatne do sytuacji kręcenie głową na „nie” oraz kiwane na „tak”.
|
24-30 miesięcy |
- naśladowanie zachowań innych, szczególnie dorosłych i starszych dzieci;
- przyglądanie się zabawie innych dzieci i próby dołączania;
- nazywanie znajomych przedmiotów na obrazkach;
- wypowiadanie prostych zdań;
- zadawanie pytań „co to?”;
- budowanie poczucia odrębności, oddalanie się od opiekunów.
|
30-36 miesięcy |
- logiczne łączenie znaczących pojęć;
- słuchanie opowieści i tłumaczeń;
- dopytywanie; pytania „po co”, „dlaczego”;
- zainteresowanie otoczeniem, zdarzeniami z życia codziennego;
- nauka wspólnego recytowania wierszyków i piosenek;
- próby odmiany wyrazów;
- zabawa w naśladowanie dorosłych;
- dążenie do samodzielności – ubieranie, rozbieranie, jedzenie.
|
3-4 lata |
- spontaniczne okazywanie uczuć;
- pojawia się wstyd, poczucie winy;
- zabawa naprzemienna;
- rozumienie pojęć własności „moje”/ „twoje”/ „jego/jej”;
- pozostawanie bez rodziców;
- sprzeciw wobec większym zmianom w rutynie;
- wykonywanie 2/3-częściowych poleceń;
- rozumienie większości kierowanych do dziecka komunikatów;
- zrozumiałe sygnalizowanie swoich potrzeb;
- rozumienie relacji przestrzennych („na”/ „pod”/ „w”);
- podawanie swojego imienia i wieku;
- próby używania zaimków osobowych;
- samodzielne układanie prostych układanek;
- słuchanie czytanych książeczek;
- przywoływanie innych po zobaczeniu czegoś ciekawego;
- zabawa tematyczna, np. w dom;
- nadawanie różnych znaczeń zabawkom;umiejętność zabawy z innymi – czekanie na swoją kolej, współpraca z innymi;
- początek współpracy z innymi;
- początek rozumienia i przestrzegania zasad;
- stopniowe przyswajanie reguł pozwalających na funkcjonowanie w grupie;
- rozumienie językowych zasad społecznych oraz słownictwa nazywającego emocje.
|
4-5 lat |
- rozbudowanie zabawy „na niby”;
- samodzielne rozbieranie się i ubieranie;
- negocjowanie rozwiązywania konfliktów;
- postrzeganie siebie jako osoby z myślami uczuciami;
- umiejętność opowiadania (może się zdarzać, że dziecko w tym wieku nie odróżnia fantazji od rzeczywistości, mija to jednak ok. 5-6 roku życia)
- mowa wyraźna, raczej poprawna gramatycznie;
- zdolność do rozumienia i respektowania zasad obowiązujących w grupie;
- umiejętność uczestnictwa w grach z regułami;
- początek zdolności do reakcji odroczonych i umiejętności kontroli emocji i ich ekspresji;
- nowe emocje: zakłopotanie, duma, zazdrość.
|
5-6 lat |
- dążenie do zadowolenia innych, np. poprzez ustąpienie, pocieszenie;
- silne poczucie tożsamości płciowej i świadomość niezmienności płci;
- współpraca i negocjowanie;
- tworzenie coraz dłuższych opowiadań;
- wzrost znaczenia autorytetu osób innych niż rodzice;
- rozwój moralności.
|
Autor: mgr Aleksandra Wielgosz – psycholog