NASZE PUBLIKACJE

Rozwój społeczno-emocjonalny dzieci – tabela umiejętności

Poniższa tabela przedstawia zbiór umiejętności rozwojowych z obszaru społeczno-emocjonalnego, które powinny osiągnąć dzieci do 6 roku życia. Gdy rodzic obserwuje u swojego dziecka nieprawidłowości powinien zgłosić się do specjalisty, który będzie w stanie postawić diagnozę oraz dopasować wsparcie odpowiednio do problemów dziecka i/lub rodziny. Warto pamiętać, że im szybciej ewentualne trudności zostaną zdiagnozowane, tym lepsze będą efekty stymulacji.

Dodatkowo warto wspomnieć, że różne zdolności nie pojawiają się u wszystkich dzieci dokładanie w tym samym momencie. Rozwój każdego dziecka jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników zarówno genetycznych, jak i środowiskowych czy temperamentalnych, dlatego w tabeli określone są orientacyjne przedziały występowania określonych zachowań.

Wiek	Umiejętności z zakresu funkcjonowania społeczno-emocjonalnego
0-3 miesięcy	okazywanie zainteresowania i reagowanie na bodźce wzrokowe, dotykowe, dźwiękowe, ruch i inne doznania sensoryczne; odwracanie głowy od nieprzyjemnych zapachów; wrażliwość na zmianę pozycji; uspokajanie się przez kołysanie/bujanie; zamykanie oczu w reakcji na ostre światło; preferencja patrzenia na ruch; skupianie wzroku na twarzy dorosłego; preferencja głosu matki; rozwój zachowań sygnałowych: płacz (który jest modulowany w zależności od przyczyny), ssanie, przywieranie, chwytanie.
2-5 miesięcy	okazywanie przywiązania np. uśmiech społeczny, inicjowanie i utrzymywanie interakcji przed dłuższy czas; radość ze wspólnych zabaw, płacz, gdy zabawa zostaje przerwana; zwiększanie się ekspresji, komunikacji ruchami ciała i mimiką; naśladowanie niektórych ruchów i wyrazów twarzy; obserwacja twarzy; wyrażanie radości, smutku, złości.
4-10 miesięcy	rozwój naprzemiennych interakcji z przekazywaniem intencji poprzez okazywanie uczuć, wydawanie dźwięków, ruchy rąk itp.; odpowiedź uśmiechem na uśmiech.
7-10 miesięcy	wyrażanie strachu (pojawienie się leku separacyjnego); negatywna reakcja na nieobecność rodzica oraz pojawianie się obcych osób; przyjemność z zabawy społecznej; zainteresowanie swoim odbiciem w lustrze; odpowiadanie na wyraz emocji innej osoby; reagowanie na swoje imię; początek reakcji na zakaz; rozpoznawanie emocji po tonie głosu; sygnalizowanie radości i niezadowolenia tonem głosu; gaworzenie; pojawienie się gestu wskazywania placem; tworzenie wspólnego pola uwagi.
10-18 miesięcy	inicjowanie i kontynuowanie następujących po sobie, jedna po drugiej naprzemiennych interakcji społecznych lub wymiany sygnałów emocjonalnych; wchodzenie w wiele interakcji społeczno-emocjonalnych z rzędu w celu rozwiązania problemu.
12-18 miesięcy	nieśmiałość/lęk wobec obcych; preferowanie rodziców (opiekunów) od innych osób, płacz, gdy wychodzą; radość z naśladowania innych w zabawie; posiadanie ulubionych osób i zabawek; sprawdzanie reakcji innych na swoje zachowania; powtarzanie dźwięków/gestów w celu przywołania uwagi; współpraca przy ubieraniu poprzez wyciąganie rączek, nóżek; reakcja na polecenia i zakazy, przerywanie czynności, gdy dorosły mówi „nie wolno”; posługiwanie się prostym gestami np. kręcenie głową na „nie”, machanie „papa”; gaworzenie z intonowaniem wypowiedzi; nazywanie „mama”/ „tata”; używane okrzyków do komunikowania się np. „O!”; próba naśladowania słów; radość z pochwały i powtarzanie danego zachowania; wskazywanie części ciała; szukanie pocieszenia u rodzica np. poprzez przytulenie się.
18-24 miesięcy	znaczące używanie słów i wyrażeń; angażowanie się w zabawy z udawaniem z opiekunem lub z rówieśnikami; wskazywanie i przynoszenie przedmioty; naśladowanie dźwięków zwierząt, pojazdów, czynności; przynoszenie przedmiotów zachęcając dorosłego do wspólnej zabawy; zabawa naprzemienna (np. gra w piłkę, puszczanie autek); szukanie pomocy i proszenie gestem/słowem/zachowaniem; wskazywanie palcem pożądanego przedmiotu; wskazywanie interesujących rzeczy/sytuacji; adekwatne do sytuacji kręcenie głową na „nie” oraz kiwane na „tak”.
24-30 miesięcy	naśladowanie zachowań innych, szczególnie dorosłych i starszych dzieci; przyglądanie się zabawie innych dzieci i próby dołączania; nazywanie znajomych przedmiotów na obrazkach; wypowiadanie prostych zdań; zadawanie pytań „co to?”; budowanie poczucia odrębności, oddalanie się od opiekunów.
30-36 miesięcy	logiczne łączenie znaczących pojęć; słuchanie opowieści i tłumaczeń; dopytywanie; pytania „po co”, „dlaczego”; zainteresowanie otoczeniem, zdarzeniami z życia codziennego; nauka wspólnego recytowania wierszyków i piosenek; próby odmiany wyrazów; zabawa w naśladowanie dorosłych; dążenie do samodzielności – ubieranie, rozbieranie, jedzenie.
3-4 lata	spontaniczne okazywanie uczuć; pojawia się wstyd, poczucie winy; zabawa naprzemienna; rozumienie pojęć własności „moje”/ „twoje”/ „jego/jej”; pozostawanie bez rodziców; sprzeciw wobec większym zmianom w rutynie; wykonywanie 2/3-częściowych poleceń; rozumienie większości kierowanych do dziecka komunikatów; zrozumiałe sygnalizowanie swoich potrzeb; rozumienie relacji przestrzennych („na”/ „pod”/ „w”); podawanie swojego imienia i wieku; próby używania zaimków osobowych; samodzielne układanie prostych układanek; słuchanie czytanych książeczek; przywoływanie innych po zobaczeniu czegoś ciekawego; zabawa tematyczna, np. w dom; nadawanie różnych znaczeń zabawkom;umiejętność zabawy z innymi – czekanie na swoją kolej, współpraca z innymi; początek współpracy z innymi; początek rozumienia i przestrzegania zasad; stopniowe przyswajanie reguł pozwalających na funkcjonowanie w grupie; rozumienie językowych zasad społecznych oraz słownictwa nazywającego emocje.
4-5 lat	rozbudowanie zabawy „na niby”; samodzielne rozbieranie się i ubieranie; negocjowanie rozwiązywania konfliktów; postrzeganie siebie jako osoby z myślami uczuciami; umiejętność opowiadania (może się zdarzać, że dziecko w tym wieku nie odróżnia fantazji od rzeczywistości, mija to jednak ok. 5-6 roku życia) mowa wyraźna, raczej poprawna gramatycznie; zdolność do rozumienia i respektowania zasad obowiązujących w grupie; umiejętność uczestnictwa w grach z regułami; początek zdolności do reakcji odroczonych i umiejętności kontroli emocji i ich ekspresji; nowe emocje: zakłopotanie, duma, zazdrość.
5-6 lat	dążenie do zadowolenia innych, np. poprzez ustąpienie, pocieszenie; silne poczucie tożsamości płciowej i świadomość niezmienności płci; współpraca i negocjowanie; tworzenie coraz dłuższych opowiadań; wzrost znaczenia autorytetu osób innych niż rodzice; rozwój moralności.

Autor: mgr Aleksandra Wielgosz – psycholog