NASZE PUBLIKACJE

Ocena rodzicielska gotowości szkolnej

Rodzic trzyma dziecko za rękę

Gotowość szkolna wg. S. Szumana to „osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej”. Należy podkreślić, że dziecko nie nabywa tej gotowości wraz z wiekiem. Jest ona wypadkową rozwoju i uczenia się. Zatem my dorośli mamy nieoceniony wpływ na kształtowanie gotowości szkolnej naszych dzieci. Na pełną gotowość szkolną składają się: dojrzałość fizyczna, umysłowa, emocjonalno-społeczna, motywacyjna, zmysłowa. Dziecko dojrzałe do podjęcia nauki w klasie pierwszej to wg .M.  Przetacznik-Gierowskiej i G. Makiełło-Jarża to takie, które:

  • jest dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców;
  • posiada dobrą orientację w otoczeniu oraz określony sposób wiedzy ogólnej o świecie;
  • posiada na tyle rozwinięte zdolności komunikacyjne, aby móc porozumiewać się w sposób zrozumiały dla rozmówcy (zarówno dorosłego jak i rówieśnika);
  • potrafi działać intencjonalnie, tzn. podejmuje celowe czynności i wykonuje je do końca;
  • jest uspołecznione w stopniu pozwalającym na zgodne i przyjazne współdziałanie z rówieśnikami, liczenie się z chęciami i życzeniami innych oraz wykonywanie poleceń kierowanych przez dorosłych do całej grupy dzieci;
  • jest na tyle dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz komunikować doświadczenia emocjonalne (lęk, złość i inne) nie uzewnętrzniając ich w sposób zbyt gwałtowny.

Niniejsze narzędzie ma na celu pomoc rodzicom w samodzielniej ocenie rozwoju dziecka pod kątem przygotowania do nauki w klasie pierwszej. Poniżej znajdą Państwo pytania dotyczące rozwoju dziecka pogrupowane w kategorie. Dzięki odpowiedzi na te pytania będą Państwo mogli ocenić nie tylko, czy dziecko tę gotowość osiągnęło, ale także sprawdzić, która sfera rozwoju jest ich mocną strona, a która wymaga ewentualnego wsparcia. Oczywiście jest to ocena orientacyjna i nie zastąpi pełnej diagnozy w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Natomiast jest na tyle szczegółowa, że pokazuje kierunek i tendencje rozwojowe dziecka. Dzięki czemu, w momencie gdy taka wizyta w Poradni jest niemożliwa lub nie są Państwo przekonani o jej konieczności, odpowiedzenie sobie na poniższe pytania może być pomocne w rozwianiu wątpliwości. W kolejnej publikacji znajdą Państwo propozycje usprawniania poszczególnych funkcji.

Dojrzałość fizyczna

Kluczowym elementem oceny dojrzałości fizycznej jest ogólny stan zdrowia dziecka. Uczeń, który wkracza do szkoły powinien być odporny na zmęczenie, choroby, zdolny do podejmowania wysiłku fizycznego i intelektualnego. Częste choroby powodujące absencję w szkole będą wywoływały nie tylko zaległości w nabywaniu wiedzy, ale także napięcie i stres z nich wynikające. Ważna jest także budowa ciała dziecka. Według norm polskich w 6 roku życia dziecko osiąga wzrost: dziewczynki 116,1 cm, chłopcy 117,8 cm oraz masę ciała: dziewczynki 20,9 kg, chłopcy 21,8 kg. Ważna jest również odpowiednia budowa ciała. Dziecko o wątłej sylwetce, o słabej masie mięśniowej może mieć trudności z utrzymaniem ciężaru szkolnego plecaka, a także mieć kłopot z prawidłowym utrzymywaniem odpowiedniej postawy ciała podczas stania, biegania, chodzenia, siedzenia w ławce bądź trzymania przyboru do pisania.

Oceniając dojrzałość fizyczną dziecka, należy brać pod uwagę całą motorykę, zarówno motorykę dużą (sprawność ruchową całego ciała, w tym np. zdolność utrzymywania równowagi ciała, koordynacja ruchów kończyn podczas chodzenia, biegania, skakania, jeżdżenia na rowerze, hulajnodze) oraz motorykę małą (sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji w odniesieniu do czynności manualnych niezbędnych podczas samoobsługi, rysowania, pisania). Dla umiejętności pisania ważne są sprawności: manualna i grafomotoryczna, nabywane przez dziecko podczas ćwiczeń, których celem jest usprawnianie motoryczne ręki oraz rozwijanie współpracy ręki i oka (czyli koordynacji wzrokowo-ruchowej). Dziecko sześcioletnie powinno już prawidłowo odwzorowywać kwadrat, a także poradzić sobie z przerysowaniem trójkąta. Bardzo ważne jest podkreślenie faktu, iż kształtowanie umiejętności grafomotorycznych, niezbędnych do nauki pisania, odbywa się na długo przed pójściem dziecka do szkoły i jest mocno rozciągnięte w czasie. Jest to długotrwały proces, w trakcie którego dziecko musi mieć wystarczającą ilość doświadczeń różnego typu. Dlatego istotne jest mobilizowanie dziecka do podejmowania rozmaitych doświadczeń związanych z czynnościami samoobsługowymi dającymi podstawę do kształtowania umiejętności pisania. Samodzielność w zakresie ubierania się, mycia, sprzątania po sobie czy przygotowania i spożycia posiłku to także ważne okazje do usprawniania motoryki małej i dużej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej. Wyręczanie dziecka w tym zakresie jest pozbawianiem go możliwości trenowania tych sprawności w życiu codziennym. Dzieci, które mają mało stymulacji ruchowej i są wyręczane zdecydowanie częściej potrzebują specjalistycznego wparcia w postaci rehabilitacji, terapii integracji sensorycznej czy terapii ręki.

Z naszych obserwacji w Poradni wynika, że najsłabiej rozwiniętym obszarem podczas diagnozy gotowości szkolnej dzieci jest niezmiennie od lat sprawność motoryki małej i dużej. Wypada ona dużo gorzej niż rozwój poznawczy. Dowodzi to tego, że dużo nasze dzieci uczymy przy stoliku, ale zdecydowanie za mało pozwalamy im się ruszać, za mało je zachęcamy. Musimy pamiętać o tym, że małe dzieci rozwijają się głównie przez ruch i po tych samych połączeniach nerwowych, które dają impulsy do ruchu i je koordynują, będą przebiegać w przyszłości impulsy odpowiedzialne za czytanie i pisanie. Im więcej takich połączeń nerwowych, które kształtują się podczas wykonywania czynności, tym sprawniejsza nauka czytania i pisania w przyszłości.

Umiejętności w zakresie motoryki małej i dużej:

  • jazda na dwukołowym rowerze z pedałami;
  • wchodzenie i schodzenie ze schodów naprzemiennie bez trzymania;
  • skakanie na jednej nodze na odcinku kilku metrów, zarówno prawej jak i lewej;
  • stanie na jednej nodze z zamkniętymi oczami przez kilka sekund;
  • skakanie przez skakankę;
  • planowanie działań, mówiąc, co zrobi;
  • powtarzanie określonych sekwencji ruchowych, 3-4 elementowych;
  • łapanie i rzucanie piłki;
  • tworzenie rysunków tematycznych, rysowanie człowieka przy użyciu prostego schematu ciała, rysowanie kwadratu, trójkąta, linii ukośnych;
  • prawidłowe trzymanie ołówka w trzech palcach;
  • cięcie nożyczkami wzdłuż linii.

Umiejętności w zakresie samoobsługi:

  • samodzielność w zakresie samoobsługi ( zapinanie guzików, zakładanie i zdejmowanie odzieży, zawiązywanie sznurowadeł);
  • samodzielnie posługuje się wszystkimi sztućcami;
  • je różnorodne potrawy;
  • dba o porządek (w swoim pokoju, na stanowisku pracy, w miejscu zabawy);
  • myje się samodzielnie;
  • samodzielnie korzysta z toalety.

Czy Państwa dziecko zachęcane jest do przygotowywania posiłków z rodzicami: lepienia pierogów, wałkowania ciasta, wykrawania i dekorowania ciasteczek, smarowania chleba masłem/dżemem/miodem, przygotowania kanapek, nakrywania i sprzątania ze stołu, rozładowania zmywarki, zmywania naczyń?

Dojrzałość umysłowa

Dziecko sześcioletnie powinno skupiać uwagę przez około 20–30 minut oraz potrafić samodzielnie kierować uwagą dowolną. Umiejętność ta ułatwia mu zajmowanie się także tymi zadaniami, które są dla niego mniej interesujące i nie przykuwają mimowolnie jego uwagi. Dziecko powinno umieć utrzymać uwagę, gdy nauczyciel/rodzic przekazuje polecenia. Ponadto dziecko powinno być zdolne do zwrócenia uwagi na czynność (zadanie) proponowaną przez dorosłego, nawet jeśli konieczne jest zaprzestanie zabawy lub czynność ta nie spotyka się z zainteresowaniem dziecka.

Umiejętności:

  • dziecko podczas zabawy tematycznej skupia się na wykonywanych czynnościach;
  • dziecko nie porzuca zabawki bez wyraźnego powodu, nie potrafiąc zająć się niczym dłużej;
  • z trudem odrywa się od zajęcia, gdy jest proszone o wykonanie innej czynności;
  • doprowadza różne czynności do końca (np. rysowanie), bo jest zainteresowane rezultatem końcowym.

W wieku przedszkolnym znacząco wzrasta pojemność pamięci. Dziecko sześcioletnie powinno wykazywać się już dobrą pamięcią i starać się stosować różne strategie pamięciowe, takie jak powtarzanie i organizowanie materiału. Warto wiedzieć, że pamięć ściśle związana jest z koncentracją uwagi. Jeśli dziecko w danej sytuacji nie zwróci uwagi na prezentowany materiał, wówczas nie zostanie on zapamiętany. Proces zapamiętywania podlega określonym mechanizmom: dziecko zapamięta to, co jest interesujące, kilkukrotnie powtórzone, co je angażuje emocjonalnie, jest zrozumiałe, poparte własnym doświadczeniem. Pamięć w dużej mierze decyduje o osiąganiu sukcesów szkolnych.

Umiejętności:

  • dziecko łatwo zapamiętuje wierszyki, rymowanki lub piosenki;
  • potrafi uważnie słuchać tego, co mówią inni, i pamięta polecenia;
  • posiada odpowiedni zasób wiedzy o świecie, o życiu przyrody i ludzi;
  • dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu, np. wie, jak się nazywa, ile ma lat, gdzie mieszka, potrafi wymienić imiona swoich bliskich, skład najbliższej rodziny, wie czym się różni lato od zimy, zna dni tygodnia, następstwo czasu (wczoraj, dziś, jutro);
  • potrafi opowiedzieć o obejrzanym filmie lub przeczytanej bajce;
  • umie określić z pamięci, jak pachnie i smakuje np. ogórek, jabłko, ziemniak;
  • potrafi opowiedzieć, jak wyglądał bohater w oglądanej wcześniej książce lub obejrzanym filmie.

Rozwój mowy

Wiek przedszkolny to czas intensywnego rozwoju języka. W zakresie rozwoju mowy dziecko sześcioletnie powinno posiadać umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się pełnymi zdaniami, wyrażania próśb, życzeń, własnych sądów i ocen oraz formułowania pytań. Dziecko powinno umieć sprawnie opowiadać i doskonalić umiejętności konwersacyjne. Sześciolatek powinien wykazywać się odpowiednio dużym zasobem słownictwa, by stosować się do poleceń i komunikatów innych osób oraz rozumieć czytane mu teksty. W tym wieku powinien już prawidłowo artykułować wszystkie głoski. Również głoska [r] powinna być już wymawiana (umiejętność tę dziecko osiąga w wieku 5–6 lat). Dziecko sześcioletnie powinno poradzić sobie z wymową słów, w których występują grupy spółgłoskowe zarówno na początku, jak i w środku wyrazów.

Umiejętności:

  • dziecko chętnie opowiada o tym, co widzi na obrazku;
  • potrafi opowiedzieć o swojej rodzinie, o swoim zwierzątku, o ulubionych zabawkach;
  • mówi zrozumiale dla rodziny i nieznanych mu osób;
  • chętnie rozmawia z innymi dziećmi;
  • prawidłowo artykułuje głoski: [sz], [ż], [cz], [dż], [s] ,[z], [c], [dz], [ś], [ź], [ć], [dź], [r]

Wrażliwość słuchowa

W okresie wieku przedszkolnego wzrasta u dziecka wrażliwość słuchowa, a także kształtują się podstawowe umiejętności fonologiczne. Dziecko, dostrzegając różnice pomiędzy dźwiękami mowy (głoskami), potrafi je identyfikować i rozróżniać, a więc również porównać słowa różniące się jedną głoską (np. Tomek-domek). Kolejne umiejętności, jakie nabywa dziecko w tym czasie to: dokonywanie analizy sylabowej i głoskowej słów (wydzielanie sylab i głosek ze słów) oraz dokonywanie syntezy sylabowej i głoskowej (łączenie izolowanych sylab i głosek w słowa). Należy wiedzieć, że analiza i synteza głoskowa jest zadaniem o dużym stopniu trudności i kształtuje się w przestrzeni czasu. Niemożliwe jest, aby dziecko nabyło tę umiejętność z dnia na dzień, tak jak niemożliwym jest, aby osiągnęło ją bez uprzednich ćwiczeń. Aby prawidłowo kształtowała się wrażliwość słuchowa dziecka niezbędny jest zdrowy, prawidłowo działający aparat słuchowy. Musimy mieć pewność, że dziecko słyszy prawidłowo, a w kanale słuchowym nie zalega płyn (to częsta pozostałość po katarach, przeziębieniach, infekcjach uszu nie dająca efektów bólowych). U dziecka sześcioletniego kształtuje się i rozwija również świadomość rymów. Umiejętności te stanowią podstawę do opanowania czytania i pisania. Niemożliwym jest, aby dziecko rozpoczęło z powodzeniem naukę czytania i pisania techniką analityczno-syntetyczną głoskową (najpopularniejsza w Polsce) bez prawidłowo ukształtowanej umiejętności analizy i syntezy głoskowej. Brak tej umiejętności może być podstawą do odroczenia obowiązku szkolnego, gdyż jest ona kluczowa w nabywaniu umiejętności czytania i pisania.

Umiejętności:

  • dziecko prawidłowo odróżnia słuchowo wszystkie głoski (zdolność ta nosi nazwę słuchu fonemowego);
  • dzieli słowa na sylaby i głoski (zdolność ta nosi nazwę analizy słuchowej), np.: potrafi podzielić słowo na sylaby: „maty” [ma-ty], potrafi podzielić na głoski słowo składające się z trzech lub czterech głosek: „sok” − [s-o-k], potrafi wyodrębnić z podanego słowa pierwszą i ostatnią głoskę;
  • łączy głoski w słowa, minimum 3-4 głoskowe (zdolność ta nosi nazwę syntezy słuchowej), np. potrafi złożyć słowo z usłyszanych głosek: [o-s-a] − „osa”;
  • wskazuje rymujące się słowa, np. Tomek-Oskar-domek?

Percepcja wzrokowa

Sprawność czytania i pisania zależy również od sprawności funkcji wzrokowych. Najistotniejszy dla rozwoju percepcji wzrokowej jest etap w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (pomiędzy 3,5 a 7,5 r. ż.). Dziecko z harmonijnie wykształcającą się percepcją wzrokową prawidłowo różnicuje, dobrze zapamiętuje i poprawnie odtwarza kształty oraz wielkości figur (znaków). Dziecko z dobrą pamięcią wzrokową potrafi szybko utrwalić obraz, który ma zapamiętać. Opóźniony rozwój pamięci wzrokowej powoduje u dziecka nieporadność w rysowaniu, trudności w układaniu obrazków według kolejności zdarzeń czy układaniu obrazków z części, trudności w budowaniu konstrukcji z klocków według wzoru oraz wyszukiwaniu różnic w obrazkach. Gdy dziecko prezentuje niepokojące objawy, mogące świadczyć o nieprawidłowym rozwoju percepcji wzrokowej należy wykluczyć względy medyczne – zbadać ostrość wzroku, wykonać badanie optometryczne wzroku. Niestety rozwój technologii i multimediów, a także używanie ich bez odpowiednich limitów przez dzieci, powoduje duże zaburzenia w rozwoju funkcji wzrokowych. Należy pamiętać, że bezpieczny czas spędzony przed ekranem przez dziecko w wieku sześciu lat to około 30 minut. Ważne jest także, aby był to duży ekran oglądany z odpowiedniej odległości (nie udostępniajmy tak małym dzieciom tabletów i smartfonów, które bardzo negatywnie wpływają na rozwój i higienę percepcji wzrokowej).

Umiejętności:

  • dziecko potrafi znajdować szczegóły, którymi różnią się prawie identyczne obrazki (zdolność ta nosi nazwę spostrzegawczości wzrokowej);
  • potrafi układać puzzle składające się z kilkudziesięciu elementów;
  • potrafi układać obrazki (pocztówki) pocięte na kilka części;
  • sprawnie rysuje (rysunki są bogate w szczegóły);
  • wyszukuje figury geometryczne, z jakich składają się obiekty na obrazkach;
  • wyszukuje identyczne znaki graficzne;
  • różnicuje elementy liter, np. „owal” (kółeczko), „laskę”, „kreskę”, i dostrzega je w literze;
  • odtwarza podstawowe figury geometryczne oraz ich podstawowe układy przestrzenne;
  • odtwarza układy przestrzenne z klocków (6-8 elementów) według wzoru.

Myślenie matematyczne

Myślenie sześciolatka powinno cechować się możliwością operowania informacjami tak, by możliwe było rozumienie prostych pojęć, zasad, reguł oraz prawidłowości. Dziecko w tym wieku powinno być zdolne do wnioskowania przyczynowo-skutkowego, a także klasyfikowania obiektów. Z punktu widzenia dojrzałości do uczenia się matematyki, istotny jest odpowiedni rozwój myślenia operacyjnego. Dojrzałość do uczenia się matematyki obejmuje takie aspekty, jak: zdolność i gotowość do liczenia, operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym, a także zdolność do posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi (cyfry, znaki). Ruch i działanie umożliwiają dziecku w wieku przedszkolnym poznawanie przestrzeni. Dziecko czteroletnie potrafi sprawnie stosować określenia takie, jak: góra, dół, obok, natomiast sześciolatek powinien wykazywać orientację w relacjach przestrzennych i stosować określenia takie, jak: nad, pod, przed, za, pomiędzy. Dziecko sześcioletnie powinno już umieć wskazać lewą i prawą rękę, czyli orientować się w lewej i prawej stronie schematu ciała. Powinno orientować się również w kierunkach, np. na polecenie spojrzeć
w lewo.

Umiejętności:

  • dziecko rozumie pojęcia związane z przestrzenią, np. za, nad, obok, pod;
  • wskazuje kierunki na kartce papieru, np. lewo-prawo, góra-dół;
  • rozróżnia kierunki lewo-prawo;
  • rozumie i umie określać stosunki ilościowe w praktycznym działaniu;
  • potrafi sklasyfikować (posegregować, pogrupować) przedmioty wg przeznaczenia, koloru, kształtu czy wielkości;
  • umie dodawać i odejmować w zakresie 10 na konkretach lub zbiorach zastępczych (palcach);
  • poprawnie i szybko przelicza elementy zbioru w zakresie 10;
  • nie myli się przy przeliczaniu i odróżnia prawidłowe liczenie od błędnego – wykrywa i koryguje pomyłki popełniane w przeliczaniu przez inne osoby i siebie samego;
  • potrafi samodzielnie nazwać figury geometryczne;
  • prawidłowo ustawia elementy zbioru od najmniejszego do największego, np. układa patyczki od najkrótszego do najdłuższego;
  • zna pojęcia: tyle samo, więcej, mniej;
  • zna porządkowy aspekt liczby;
  • umie spostrzegać równoliczność zbiorów pomimo zmiany układu przestrzennego ich elementów, czyli rozumie, że 10 guzików w rączce to tyle samo, co 10 guzików ułożonych w rządek (dzieci niegotowe do nauki matematyki kierują się przede wszystkim doznaniami wizualnymi i są przekonane, że 5 melonów to więcej niż 5 śliwek, bo melony są większe);
  • jest samodzielne przy wykonywaniu zadań;
  • jest dobrze zmotywowane do rozwiązywania zadań.

Dojrzałość emocjonalno-społeczna

Dziecko gotowe do rozpoczęcia edukacji w szkole zazwyczaj jest zaciekawione tym, co nowe, cechuje je entuzjazm i otwartość na nowe doświadczenia. Od dojrzałości emocjonalno-społecznej sześciolatka zależy jak dużą radość czerpać będzie z pobytu w szkole, jak poradzi sobie z własnymi emocjami, w jaki sposób będzie układać relacje interpersonalne z rówieśnikami i dorosłymi, a także jak poradzi sobie z nauką czytania i pisania lub ewentualnymi porażkami w tym zakresie. Można stwierdzić, że istnieje ścisła zależność między pomyślnym startem szkolnym a rozwojem emocjonalno-społecznym dziecka. Dziecko, które posiada równowagę psychiczną, z błahego powodu nie wybucha, nie złości się, nie płacze, nie jest agresywne, drażliwe, lękliwe i napięte. Osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej pozwala dziecku przeżywać pozytywne emocje radości, życzliwości i przyjaźni oraz reagować w sposób adekwatny do sytuacji. O dojrzałości społecznej mówimy, gdy dziecko nabyło umiejętności zachowania się zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami.

Umiejętności:

  • dziecko rozumie podstawowe zasady i normy społeczne oraz potrafi się do nich dostosować (np. bez oporu respektuje zasady ustalone przez wychowawcę i całą grupę);
  • uświadamia sobie, że jest częścią społeczności (grupy rówieśniczej) i wie, że powinno dbać o siebie, ale również zwracać uwagę na innych (np. podczas wykonywania pracy plastycznej chętnie pożyczy koledze kredki; podzieli się kanapką, kiedy kolega jest głodny; pilnuje siebie i kolegi podczas wycieczki grupowej);
  • rozumie znaczenie obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. wstaje rano do przedszkola bez większych oporów, bo rozumie, że powinno tam pójść);
  • jest krytyczne wobec własnych poczynań i wie, co jest dobre, a co jest niebezpieczne (np. podczas biegania potrącił kolegę i przeprasza go; nie wychodzi samodzielnie z przedszkola do domu, bo wie, że to niebezpieczne);
  • z łatwością dostosowuje się do poleceń osób dorosłych (np. wykonuje zadanie polecone przez nauczyciela bez buntowania się, obrażania czy strachu);
  • chętnie bawi się z rówieśnikami, dostrzegając potrzeby własne oraz innych (np. zgodnie bawi się klockami, dzieląc się z innymi);
  • potrafi rozstać się z rodzicem bez nadmiernego napięcia emocjonalnego, które wywołuje strach, a nawet lęk;
  • opowiada o swoich przeżyciach i umie w prosty sposób określać swoje potrzeby emocjonalne (np. mówi, że było smutne, bo…; złościło się z powodu…; bało się…);
  • panuje nad emocjami, szczególnie nad złością.

Dojrzałość motywacyjna

Dziecko powinno traktować pójście do szkoły jako coś naturalnego. Takie podejście pomaga mu w kształtowaniu poczucia obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. nie ma ochoty, ale wykonuje zadania, bo wie, że to jego obowiązek). Dziecko dobrze zmotywowane do nauki (obowiązków) nie zniechęca się zbyt szybko, gdy napotyka trudności. Dziecko wykazujące się dojrzałością motywacyjną lubi także poznawać w sposób dociekliwy otaczający je świat (zadając wiele pytań), w przeciwieństwie do dziecka niedojrzałego, które nowymi treściami interesuje się okazjonalnie i krótko. Sześciolatek powinien wykazywać się również zdolnością do porównywania siebie z innymi. Zdolność ta jest podstawą kształtowania się samooceny i stanowi jeden z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowieka.

Umiejętności:

  • dziecko rano chętnie wstaje do przedszkola;
  • rozumie konieczność wykonywania zadań;
  • jest wytrwałe podczas wykonywania zadań, np. układanie puzzli lub rysowanie są doprowadzane do końca;
  • systematycznie wywiązuje się ze swoich drobnych obowiązków domowych, np. sprząta zabawki;
  • wykazuje zainteresowanie pójściem do szkoły i mówi, że chce iść do szkoły;
  • wytrwale dąży do zakończenia rozpoczętego zadania (np. mimo trudności w pisaniu kończy swoje zadanie domowe; mimo niechęci, podczas ćwiczeń ruchowych stara się wykonać zadanie jak najlepiej);
  • interesuje się książką, lubi słuchać czytania przez dłuższy czas.

Dojrzałość zmysłowa

W pierwszej klasie dziecko będzie przyswajać treści programowe w sposób wielozmysłowy. Niezbędne okażą się więc między innymi sprawnie funkcjonujące zmysły: dotyku, węchu, smaku, słuchu i wzroku, oraz trzy podstawowe układy sensoryczne:

  • dotykowy: tworzy struktury umiejscowione w skórze i na jej powierzchni, odbierające wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku lub nacisku, wibracji, ciepła, zimna, bólu, i przesyła te informacje do mózgu;
  • przedsionkowy (inaczej zmysł równowagi): ma receptory umiejscowione w uchu wewnętrznym, reaguje na siłę grawitacji, ruch linearny i obrotowy oraz przyśpieszenie;
  • proprioceptywny: to odbiór wrażeń płynących z mięśni i ścięgien; informuje mózg o położeniu ciała oraz jego części, także o tym, jakie ruchy ciało wykonuje.

Zgodnie z metodą integracji sensorycznej (za: J. Ayres), powinny one odznaczać się dobrą dojrzałością, aby dziecko nie doświadczyło kłopotów w interakcji z otoczeniem, a także z rozpoznawaniem sygnałów wysyłanych przez własny organizm. Zaangażowanie wszystkich zmysłów w procesie uczenia się umożliwia dziecku poznanie samego siebie oraz własnych potrzeb. Dziecko dowiaduje się, które doznania zmysłowe są dla niego przyjemne, które obojętne, a które bardzo przykre. Dorosły powinien zaobserwować, który zmysł jest dla dziecka najistotniejszy i chętnie wykorzystywany, a z którego dziecko korzystać nie lubi. To bardzo ważna informacja dla każdego rodzica. Nadwrażliwość lub też niewystarczająca wrażliwość zmysłowa są często przeszkodą w przystosowaniu się do warunków szkolnych oraz nabywaniu nowych umiejętności. W takich sytuacjach niezbędny jest kontakt ze specjalistą i przeprowadzenie diagnozy procesów integracji sensorycznej.

Umiejętności:

  • dziecko toleruje dotyk podczas: mycia włosów, obcinania paznokci, ciepłej i zimnej kąpieli, trzymania za rękę, nagłego dotknięcia przez inną osobę, wkładania wełnianych rękawiczek, noszenia określonych ubrań, jedzenia potraw o różnej konsystencji, chodzenia boso, malowania rękoma, lepienia z plasteliny, trzymania przyborów do rysowania;
  • lubi być w ruchu, bawić się na podwórku i placu zabaw (np. bez strachu kręcić się na karuzeli, huśtać się na huśtawkach, chętnie i z umiarem biegać, skakać, wspinać się, chodzić równo po krawężniku);
  • dobrze znosi: nagły i głośny dźwięk, przebywanie w hałasie;
  • potrafi skupić uwagę na wykonywanym zadaniu w hałaśliwym miejscu (np. ogląda z zainteresowaniem, bez rozpraszania się książkę podczas rozmowy dorosłych);
  • toleruje różny rodzaj światła (np. niespecjalnie przeszkadza mu jaskrawe światło słoneczne, jaskrawa lampa);
  • nie narzeka na zmęczenie oczu podczas oglądania telewizji, książek, podczas rysowania;
  • nie wykazuje rozdrażnienia podczas patrzenia na jaskrawe przedmioty;
  • potrafi różnicować smaki i zapachy (wie, jak pachnie i smakuje dana potrawa, większość potraw lubi jeść).

Bibliografia:

Artykuł powstał przy wykorzystaniu materiałów wydawnictwa Operon, I. Mańkowska, M. Rożyńska  “Ocena rodzicielska poziomu przygotowania dziecka do szkoły”.

S. Szuman, O dojrzałości szkolnej dzieci 7-letnich, Nowa Szkoła 1962

M. Przetacznik-Gierowska, G. Makiełło-Jarża, Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, WSiP 1985

J. Kopczyńska-Sikorska (red.), Diagnostyka rozwoju dzieci i młodzieży, PZWL 1986

Autor: mgr Magdalena Konopka – pedagog