NASZE PUBLIKACJE
Zanim pomyślisz o dyskalkulii, czyli najczęściej pojawiające się przyczyny trudności w nauce matematyki
Od blisko 10 lat w swojej codziennej pracy zajmuję się m.in. diagnozowaniem przyczyn trudności szkolnych w nauce matematyki. Rodzice jako powód zgłoszenia na badanie w tym kierunku często podają dyskalkulię często nie wiedząc z czym się ona wiąże.
Z mojego doświadczenia wynika, że trudności w nauce matematyki mają różne podłoże, z których dyskalkulia stanowi niewielki procent uczniów przebadanych. Najczęściej przyczyną trudności zgłaszanych uczniów jest połączenie dwóch lub więcej czynników, które w różnym stopniu wpływają na uczenie się matematyki. Po wnikliwej analizie wyników badań z ostatnich dwóch lat postaram się przybliżyć państwu niektóre z nich. Chciałabym jednak zaznaczyć, że wymienione przeze mnie czynniki mogą, ale nie muszą być przyczyną trudności w nauce.
Myślę, że zasadnym będzie dokonanie klasyfikacji tychże czynników na zewnętrzne i wewnętrzne.
Do czynników zewnętrznych mogę zaliczyć:
- środowisko domowe dziecka;
- relację nauczyciel-uczeń;
- zmiany szkoły;
- dwujęzyczność lub wielojęzyczność dziecka;
- zaniedbanie środowiskowe (w tym np. brak zaleconej przez specjalistę korekcji wzroku okularami, mimo zaleceń brak rozpoczęcia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych lub dydaktyczno-wyrównawczych).
Lista czynników wewnętrznych:
- iloraz inteligencji;
- istniejące zaburzenia lub choroby (m.in. dysleksja rozwojowa, ADHD, cukrzyca);
- trudności w prawidłowym widzeniu i/lub słyszeniu;
- brak gotowości szkolnej w momencie rozpoczęcia nauki w klasie I;
- skrzyżowana lateralizacja, czyli dominacja strony ciała zwłaszcza w zakresie oka i ręki;
- trudności w nauce czytania i pisania (m.in. poprawność odczytywanych tekstów, poziom rozumienia czytanej treści, mała precyzja zapisywanych liter/cyfr, nieprawidłowe napięcie mięśniowe w obręczy barkowej);
- brak systematycznej pracy lub zbyt mała ilość doświadczeń (wykonanych przykładów). Matematyka jest nauką wybitnie lubiącą systematyczność: słabe utrwalenie zaledwie jednego fragmentu materiału we wczesnych latach nauki szkolnej będzie wpływało na rosnące zaległości w latach kolejnych;
- Temat-rzeka: zaczynając od poczucia bezpieczeństwa dziecka, przez samoocenę, pewność siebie, poziom wrażliwości emocjonalnej, odporność emocjonalną, poczucie wysoko stawianych oczekiwań, aż po trudności i zaburzenia emocjonalne typu labilność emocjonalna, zaburzenia lękowe, czy depresyjne;
- niepełna operacyjność myślenia lub jej brak, który często porównuję do domu budowanego bez fundamentu i zaprawy murarskiej: możemy układać kolejne cegły, ale w pewnym momencie budowla i tak się zawali. Dzieci bez operacyjności myślenia nie mają na czym oprzeć wiedzy matematycznej otrzymywanej w szkole, stąd nie rozumieją sensu poruszanych tam zagadnień i nie dostrzegają zależności między nimi.
Z tej przyczyny mają trudność ze zrozumieniem istoty podstawowych działań (zwłaszcza odejmowania, mnożenia i dzielenia), rozumieniem zależności zachodzących między działaniami oraz z utrwalaniem wiedzy. - ominięcie lub skrócenie czasu, w którym dziecko naturalnie wykonuje obliczenia na konkretach (np. kasztany lub patyczki) lub zbiorach zastępczych (palce);
- koncentracja uwagi, w tym także przy wykonywaniu zadań monotonnych wymagających dłuższej i nieprzerwanej pracy;
- motywacja do nauki (ogólna, w tym także do pisania i czytania);
- tempo pracy. Zbyt szybkie często powoduje błędy np. nieuwagi, a zbyt wolne sprawia, że dziecko ma trudność w opanowaniu określonej partii materiału na czas. Zdarza się, że uczeń nie czuje presji czasu, czyli pomimo informacji, że zadanie należy wykonać szybko i dokładnie, wówczas zwraca uwagę jedynie na dokładność pracując w swoim zwykłym tempie. Wiele dzieci jednak chce wykonać takie zadanie jak najszybciej, jednak bez zwracania uwagi na część merytoryczną;
- inne indywidualne cechy temperamentu człowieka (np. cierpliwość, wytrwałość, wnikliwość);
- dyskalkulia, czyli specyficzne trudności w nauce matematyki.
Jak Państwo widzą, na naukę matematyki i prawidłowe funkcjonowanie ucznia w tym zakresie wpływa wiele składowych, które dyskalkulią nie są (chociaż jej nie wykluczają).
Więcej informacji na temat specyficznych trudności w nauce matematyki (m.in. przyczyny, objawy, diagnoza, formy pomocy) znajdą Państwo w kolejnej publikacji.
W przypadku wątpliwości lub chęci zasięgnięcia opinii specjalisty zapraszamy do przeprowadzenia indywidualnej diagnozy pedagogicznej pod kątem trudności w nauce matematyki w Poradni, która pozwoli na uzyskanie wskazówek do pracy, a w dalszej perspektywie na niwelowanie obserwowanych trudności.
Opracowanie na podstawie własnych badań i obserwacji.
Autor: mgr Paulina Łodyga – pedagog